میرزا کو چک خان و استعمارستیزی

کتاب حاضر با اتکا به اسناد و شواهد تاریخی و منابع تحقیقاتی، گوشه هایی از تاریخ معاصر ایران را به تصویر می کشد و جلوه هایی از مجاهدت مردی مبارز که خیال آزادی وطن از ظلم و جور داخلی و رهایی از غارت و چپاول استعمار خارجی را در سر داشت، برای نسل امروز ایران اسلامی نمایان می کند. این کتاب از چهار بخش تشکیل شده است: در بخش اول با عنوان ایران در جنگ جهانی اول، هم از اوضاع کلی ایران و هم از گیلان در جنبش مشروطه و جنگ جهانی اول و در نهایت، از انقلاب اکتبر 1917 روسیه بحث شده است. در این بخش توضیح داده شده است که قدرت های استعماری، با وجود اعلام بی طرفی ایران، آن را به اشغال خود درمی آوردند و مملکت را به تاراج می بردند. چنان که سوخت جنگ جهانی اول با ابعاد مختلف آن، از نفت ایران تأمین شد، بدون پرداخت یک ریال. بخش دوم در ارتباط با نهضت جنگل است که به چه نحوی تشکیل شد و خاستگاه اجتماعی و انگیزه های رهبران چه بوده است. این نهضت، یک نهضت ایرانی ـ اسلامی بود و تمام مراحل آن شرح داده شده است. میرزا کوچک خان معتقد به فرایض دینی و مؤمن به اصول اخلاقی بود. چنان که دکتر حشمت یکی از همرزمان میرزا قبل از اعدام در بازجویی می گوید:«… میرزا کوچک خان یک مرد به تمام معنا مسلمان بوده و تا به حال دامنش به بی عفتی، بی دینی، دزدی و خیانت ملوث نشده است. این شخص است که آرزو دارد اسلام را به اعلا درجه استعلا ببیند…». سپس به مواضع میرزا کوچک خان در حفظ استقلال ایران پرداخته شده است که در نهایت، در راه این هدف، بی مروت ها سرش را بریدند. در پایان این بخش، به جنگ جهانی اول و میرزا کوچک خان پرداخته و به بلشویک ها و انگلیس هم اشاره ای شده است. بخش سوم درباره شوروی و نهضت جنگل است. در ابتدای این فصل، روابط بازرگانی ایران و روسیه توضیح داده شده است. در زمانی که کلاً منطقه شمال ایران پر از کالاهای روسی بود و از طرف دیگر، روس ها تشویق به خرید زمین های گیلان و مازندران از طرف دولت خود می شدند؛ زیرا روسیه قصد داشت منطقه شمال ایران را به صورت کلنی خود دربیاورد. سپس از تجاور بلشویک ها به خاک ایران بحث شده و در عمل، بلشویک ها ثابت کردند هیچ فرقی با تزارها و انگلیسی ها ندارند. آنها هرچند خود را طرفدار نهضت های رهایی بخش معرفی می کردند، حرف آنها در عمل با شعارشان یکی نبود و در نهایت هم با انگلیسی ها قرارداد امضا کردند و نهضت جنگل، قربانی سیاست های توسعه طلبانه آنها شد. در بخش چهارم، یعنی آخرین بخش، به سیاست های انگلیس پرداخته شده است که به کودتای 3 اسفند 1299 و روی کار آوردن رضاخان منجر شد. او با پشتیبانی انگلیس و روسیه موفق شد قیام کوچک خان را نابود کند و یک منطقه امن برای انگلیس فراهم آورد تا انگلستان بتواند با خیال راحت به غارت نفت ایران ادامه دهد.